Năm 2024 ghi dấu những bước chuyển mình ấn tượng của ngành khai thác mỏ. Từ nỗ lực khử cacbon, những tiến bộ vượt bậc trong tự động hóa, đến sự gia tăng nhu cầu đối với các khoáng sản quan trọng, ngành khai thác mỏ không chỉ thể hiện tinh thần đổi mới mà còn khẳng định khả năng thích nghi mạnh mẽ trước áp lực và thách thức từ môi trường bên ngoài.

Ảnh minh họa: Skillings

Cam kết khí hậu và mục tiêu giảm phát thải

Các công ty khai thác mỏ đã đạt được những bước tiến đáng kể trên con đường hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng không. Tuy nhiên, năm 2024 cũng cho thấy những thách thức phức tạp trong nhiệm vụ khử cacbon của một ngành công nghiệp tiêu tốn nhiều tài nguyên. Đây là một xu hướng quan trọng, định hình chiến lược phát triển của ngành trong năm.

Là một trong những tập đoàn khai thác mỏ đa quốc gia lớn nhất thế giới, Rio Tinto đã chia sẻ những khó khăn trong việc đạt được mục tiêu giảm 15% lượng khí thải Phạm vi 1 và 2 vào năm 2025 so với mức năm 2018. Giám đốc điều hành của Rio Tinto Jakob Stausholm cho biết: " Việc thực hiện những thay đổi mang tính cấu trúc, phức tạp và quy mô lớn đối với hệ thống năng lượng của chúng tôi đòi hỏi nhiều thời gian".

Trong khi đó, BHP, tập đoàn khai thác mỏ và tài nguyên thiên nhiên hàng đầu thế giới, tiếp tục duy trì tham vọng giảm 30% lượng khí thải Phạm vi 1 và 2 vào năm 2030 so với mức năm 2020. Đồng thời, BHP tái khẳng định cam kết mạnh mẽ với mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng không vào năm 2050, thể hiện vai trò tiên phong trong lĩnh vực khai thác mỏ bền vững.

Martina Raveni, nhà phân tích chiến lược tại GlobalData, nhận định rằng phần lớn các công ty khai thác mỏ đang hướng tới mục tiêu giảm 30% lượng khí thải vào năm 2030. Tuy nhiên, để đạt được những cột mốc đầy tham vọng này, ngành phải thực hiện những thay đổi sâu rộng và chưa từng có, đặc biệt trong việc cải thiện hiệu quả hoạt động và chuyển đổi cách tìm nguồn cung ứng năng lượng.

Chuyển đổi số: AI và tự động hóa

Vai trò ngày càng tăng của AI

Sự đổi mới kỹ thuật số tiếp tục cách mạng hóa hoạt động khai thác mỏ, với trí tuệ nhân tạo (AI) đóng vai trò trung tâm – trở thành một trong những xu hướng nổi bật của năm 2024. 

• Rio Tinto đã hợp tác với Fleet Space Technologies, một công ty công nghệ không gian có trụ sở tại Nam Australia, để ứng dụng AI trong việc lập bản đồ các mỏ lithium tại Argentina, sử dụng công nghệ hình ảnh 3D tiên tiến nhằm tăng độ chính xác và hiệu quả. 
• Không chỉ dừng lại ở thăm dò, AI còn tối ưu hóa toàn bộ chuỗi giá trị của ngành khai thác, từ sản xuất đến chế biến. Dan Evans, Giám đốc Công nghệ Thông tin tại Rio Tinto, khẳng định rằng AI mang lại khả năng chuyển đổi mạnh mẽ, giúp xác định các ràng buộc và tối đa hóa hiệu suất hoạt động, mở ra tiềm năng mới cho toàn ngành. 

Bùng nổ tự động hóa

Tự động hóa nổi lên như một xu hướng chủ đạo trong ngành khai thác mỏ năm 2024, giúp giải quyết tình trạng thiếu hụt lực lượng lao động và cải thiện các tiêu chuẩn an toàn.

• Thị trường robot khai thác mỏ được dự đoán sẽ đạt giá trị 218 tỷ USD vào năm 2030, minh chứng cho sự phát triển nhanh chóng của công nghệ này.
• Robot hiện được triển khai trong các hoạt động vận tải, khoan và nổ mìn, giảm thiểu sự tham gia của con người vào các nhiệm vụ nguy hiểm, đồng thời nâng cao năng suất và hiệu quả.
• Đặc biệt, robot dịch vụ đã trở thành động lực tăng trưởng quan trọng, mở ra tiềm năng mới trong việc đổi mới và tối ưu hóa hoạt động khai thác mỏ toàn cầu.

Nhu cầu tăng vọt đối với khoáng sản chế tạo pin

Quá trình chuyển đổi năng lượng xanh đã làm gia tăng nhu cầu đối với các khoáng sản dùng trong sản xuất pin, đặc biệt là lithium, biến nó thành một trong những xu hướng quan trọng của ngành khai thác mỏ năm 2024.

• Dự báo đến năm 2030, sản lượng lithium toàn cầu sẽ tăng trưởng với tốc độ CAGR (tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm) gần 14%. Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế về nguồn cung. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính rằng sản lượng lithium cần đạt 530kt hàng năm vào cuối thập kỷ này, cao hơn mức 500kt dự báo, mới đáp ứng được nhu cầu toàn cầu.
• Các công ty tiên phong như Nemaska Lithium và Metso đang dẫn đầu trong việc phát triển công nghệ thu hồi lithium nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường ngày càng nghiêm ngặt.
• Dự báo của Hiệp hội Lithium Quốc tế cho thấy nhu cầu lithium có thể đạt 4.000kt vào năm 2035, phản ánh sự tác động sâu rộng của quá trình chuyển đổi năng lượng đối với các công ty khai thác mỏ toàn cầu.

Sự hồi sinh của vàng

Vàng đã bùng nổ trở lại và trở thành tâm điểm trong các xu hướng khai thác nổi bật của năm 2024, với giá vàng đạt mức kỷ lục 2.700 USD/ounce vào tháng 12. Những con số ấn tượng bao gồm: 

• Sản lượng vàng toàn cầu tăng mạnh, chạm mức 131,4 triệu ounce trong cả năm. 
• Mặc dù giá vàng có sự tăng đột biến trong ngắn hạn, tốc độ tăng trưởng dài hạn của thị trường vẫn duy trì ở mức khiêm tốn, với CAGR dự báo chỉ đạt 1% cho đến năm 2030.

Sự kết hợp giữa giá trị lịch sử và sức hút bền bỉ đã giúp vàng giữ vững vị thế, bất chấp những biến động trên thị trường.

Ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc

Trung Quốc tiếp tục khẳng định vị thế chi phối trong chuỗi cung ứng các khoáng sản quan trọng, trở thành mối quan tâm hàng đầu trong các xu hướng khai thác mỏ năm 2024 và làm dấy lên lo ngại từ các quốc gia phương Tây. 

• Theo báo cáo của IEA, năm 2024, Trung Quốc sản xuất 80% sản lượng than chì tự nhiên và 60% sản lượng đất hiếm toàn cầu. 
• Những khoản đầu tư ngày càng lớn của Trung Quốc vào châu Phi không chỉ củng cố thêm vị thế của nước này mà còn làm gia tăng sự phụ thuộc của các nhà khai thác mỏ và chính phủ phương Tây vào chuỗi cung ứng do Trung Quốc kiểm soát. 

Với chiến lược mở rộng mạnh mẽ, Trung Quốc đang định hình lại bức tranh toàn cầu về khai thác và cung ứng khoáng sản, buộc các quốc gia khác phải tìm kiếm giải pháp để giảm thiểu rủi ro phụ thuộc.

Các xu hướng khai thác mỏ năm 2024 đã chứng minh khả năng thích nghi và vươn lên mạnh mẽ của ngành, ngay cả khi đối mặt với những thách thức to lớn. Từ nỗ lực giảm thiểu khí thải, chuẩn bị cho cuộc chuyển đổi kỹ thuật số, đến việc đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng đối với các khoáng sản quan trọng, ngành khai thác mỏ tiếp tục khẳng định vai trò cốt lõi trong việc thúc đẩy phát triển bền vững toàn cầu và đảm bảo an ninh tài nguyên cho tương lai./.